Archief voor 28 januari 2010

Tentoonstelling ‘De paus uit de Lage Landen: Adrianus VI 1459-1523′

Op 2 maart 2009 was het 550 jaar geleden dat de latere paus Adrianus VI in Utrecht geboren werd. Na min of meer officiële herdenkingen in Rome (op 2 maart) en Utrecht (7 maart) en een jaar vol herdenkingsactiviteiten in de stad Utrecht wordt het jubileumjaar nu afgesloten met een tentoonstelling in Utrecht en Leuven.

De expo in Utrecht is inmiddels reeds voorbij en mocht rekenen op heel wat belangstelling. Van 23 januari tot en met 20 februari 2010 strijkt de Adrianus-expo neer in Leuven. Leuk weetje: de tentoonstelling in Leuven bevindt zich op historische bodem, want zowel het Paushuize als het stuk grond aan de De Bériotstraat waar de Maurits Sabbebibliotheek gevestigd is, waren eens eigendom van niemand minder dan Adrianus VI zelf.

Adriaan van Utrecht studeerde vanaf 1476 in Leuven en zou in de Dijlestad het grootste deel van zijn leven doorbrengen. Na zijn doctoraat in de theologie (1490) werd hij hoogleraar in Leuven en steeg zijn ster geleidelijk. Hij was twee maal rector van de universiteit en vanaf 1497, als deken van het kapittel in de Sint-Pieterskerk, ook vicekanselier. Tegelijk gold hij als de belangrijkste theoloog van de Alma mater. Zoveel talent kon niet onopgemerkt blijven en in 1507 werd hij door Margaretha van Oostenrijk aangesteld tot opvoeder van de jeugdige Karel V. Deze stuurde Adriaan in 1515 naar Spanje om de erfopvolging veilig te stellen en Adriaan vertegenwoordigde de jonge vorst daar tot deze zelf gekroond kon worden. Ook na Karels kroning bleef Adriaan regent in Spanje. Hij beleefde een kerkelijke bliksemcarrière en werd binnen twee jaar grootinquisiteur, bisschop van Tortosa en kardinaal.

Na de onverwachte dood van Leo X Medici op 1 december 1521 werd Adriaan op een moeilijk conclaaf in zijn afwezigheid tot paus gekozen. Pas op 31 augustus 1522 kon de nieuwe paus, die zijn eigen naam behield en dus Adrianus VI ging heten, gekroond worden. In zijn pontificaat trachtte hij een begin te maken met een hervorming van de Curie en tegelijk tegemoet te komen aan de Hervorming van Luther. Adrianus VI heeft vooral naam gemaakt door de verontschuldigingen die hij aanbood voor de misstanden in de Kerk en de oproep dat ieder in zijn eigen geweten zou kijken wat hij kon verbeteren. Dat is in de kerkgeschiedenis ongehoord gebleven tot Johannes Paulus II in de aanloop van het het Jubeljaar 2000 hetzelfde deed. Adrianus VI stierf na een pontificaat van anderhalf jaar op 14 september 1523. Zijn grafmonument is te vinden in de S. Maria dell’Anima in Rome, de oude kerk van het Heilige Roomse Rijk, terwijl in Leuven nog het Pauscollege en in Utrecht het Paushuize aan hem herinneren.

De tentoonstelling laat eerst een reeks afbeeldingen van de paus zien op munten, penningen en prenten, om dan enkele thema’s nader uit te diepen. Zo passeren achtereenvolgens de revue: Adrianus’ wetenschappelijke activiteit, de reacties op zijn pausverkiezing in de Nederlanden, zijn Leuvens-Nederlandse entourage, het begin van zijn pontificaat, Adrianus’ verhouding tot Erasmus en tot Luther, zijn overlijden en het Nachleben van deze Utrechts-Leuvense paus. Bovendien wordt er nog een brief getoond, die Karel V ondertekende toen hij nog net Adriaans pupil was.

Bij de keuze van de objecten is ruim gebruik gemaakt van de brieven uit de zgn. Craneveldcollectie die in de Leuvense universiteitsbibliotheek wordt bewaard: een reeks van 385 originele brieven uit de jaren 1520, waarbij ook stukken van medewerkers van Adrianus VI, zoals de theoloog Albertus Pighius uit het Overijsselse Kampen, de Luxemburgse hoveling-humanist Conradus Vecerius en de Brabander Dirk van Heeze, secretaris van de paus.

Verder zijn er verscheidene zeer zeldzame oude drukken te zien van gelegenheidswerkjes uit Romeinse hoek die, net na de verkiezing van de nieuwe paus, Adrianus bezwoeren toch naar Rome te komen, het opdrachtexemplaar van de eerste biografie van Adrianus (een fraai handschrift op perkament uit 1536) en het handschrift van Adrianus VI zelf met al zijn theologische werken. Maar de bezoeker vindt er ook de schets van Adrianus’ wonderlijke bureaustoel in Leuven…

De ruim 70 objecten zijn alle afkomstig uit de verzamelingen van de Koninklijke Bibliotheek van België en de Centrale Universiteitsbibliotheek (Tabularium) en de Maurits Sabbebibliotheek (faculteitsbibliotheek Godgeleerdheid) te Leuven. Enkele stukken uit de 20ste en 21ste eeuw stammen uit een privéverzameling in Leuven. De bijbehorende catalogus omvat ruim 440 pagina’s.

De tentoonstelling wordt georganiseerd door de Koninklijke Bibliotheek van België te Brussel, de Katholieke Universiteit te Leuven (Maurits Sabbebibliotheek) en de Provincie Utrecht en werd samengesteld door Dr. Michiel Verweij (Handschriftenkabinet, Koninklijke Bibliotheek van België, en medewerker van de Onderzoekseenheid Latijnse literatuur van de Katholieke Universiteit te Leuven).

De expo loopt van 23 januari tot en met 20 februari in de Maurits Sabbebibliotheek, Ch. de Bériotstraat 26 in Leuven (maandag tot en met vrijdag: 8.30u-22u; zaterdag: 8.30u-13.30u).

Bookmark and Share