Leven in Leuven

LEUVENS DIALECT VOOR ALLEN, OOK VOOR NIET-LEUVENAARS (les 40)

DE UITSPRAAK VAN DE KLINKERS IN HET LEUVENS DIALECT

We proberen te verduidelijken hoe de klinkers worden uitgesproken. Noteer alvast: het Leuvens dialect is veel rijker aan klinkerklanken dan het Nederlands.
Om deze grote variatie van klanken leesbaar te maken, uit te spreken en herkenbaar te schrijven, maken wij gebruik van accenten, trema’s en diverse lettercombinaties.

Letter A: 6.
A: ambras (herrie), Â: elân (elan/ stuwkracht), Aa: baave (bouwen), Ai: vaike (vaatje), Aj: amaj (neen maar…), Au: blaut (blauw).

Letter E: 8.
E 1: gelikkeg (gelukkig), E 2: ketter (korter), È: kètter (ketter), Ê: pjêd (paard), Ee: eelabee (hela!), Ei: Leive (Leuven), Eu 1: meuder (moeder), Eu 2: bonheur (Frans).

Moeilijk? Maar neen! Vergelijk met het Nl. werkwoord: re-de-ne-ren. Drie open lettergrepen en drie keer een verschillende uitspraak van de letter -e. Je hebt dat vroeger zo geleerd en onthouden en nu spreek je dat automatisch correct uit.
Dat is een taal leren…

Letter I: 3.
I: zister (zuster), Ie: dievel (duivel), Ieë: bieën (been).

Letter O: 10!
O: locht (lucht), Ô: mazjôr (majoor), Oe: boelt (bult), Oë: oëleg (heilig), Oeë: ajoeën (ajuin), Oei: koei (koe), Oi: noil (naald), Oij: zoije (zieden/ koken), Oo: goote (gaten), Ou: belouve (beloven).

Letter U: 4.
U 1: ekskuzeire (excuseren), U 2: bum (bom), Ue: dued (dood), Uu: slaptituut (inzinking).

Letter Y: 0!
Bestaat niet in het Leives! Wordt steeds de letter i.

In essentie komt het hierop neer: alles wat het LEZEN van het Leuvens dialect kan vergemakkelijken, wordt ook daadwerkelijk toegepast. Voorbeelden:
– de klinker in een open lettergreep wordt in het Nl. lang uitgesproken, maar kort geschreven. Die wordt bij het Leuvens LEZEN lang uitgesproken, maar OOK LANG GESCHREVEN, dus: verdubbeling. In het Nl. wordt ‘tafel’ als taafel uitgesproken. De Leuvenaar maakt van de a een o, en leest en schrijft: toofel.
– de regel van de drieklank in het Nl. wordt ook in het Leives systematisch toegepast: knieën in Nl., blijft knieën in het Leives.
– als je zou kunnen missen met de uitspraak van de drieklank, zet je een trema, EN HOU JE DAARMEE REKENING BIJ DE UITSPRAAK.

Besluit: niet interpreteren! Lezen wat geschreven staat en alle letters uitspreken!

Deze tekst is gedeeltelijk overgenomen uit het LEUVENS LEXICON, uitgegeven in 2013 door de Academie van het Leuvens dialect, en te koop in de Leuvense boekhandels.